HY LẠP SỐ HÓA THUẾ: CUỘC CÁCH MẠNG DỮ LIỆU, AI VÀ DRONE TRONG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH

Từng là “tâm bão” của khủng hoảng nợ công châu Âu, Hy Lạp nay đang được nhắc đến như một trong những hình mẫu cải cách tài chính mạnh mẽ nhất. Với sự kết hợp giữa dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo (AI) và giám sát trên không bằng drone, quốc gia Địa Trung Hải này đang từng bước tái thiết niềm tin của thị trường quốc tế. Đồng thời thay đổi căn bản mối quan hệ giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân trong lĩnh vực thuế.

Một cuộc lột xác từ khủng hoảng

Trong gần một thập kỷ, Hy Lạp bị xem là “đứa con hoang” của Eurozone. Khủng hoảng nợ công bùng nổ từ năm 2009 buộc Athens phải nhận tới ba gói cứu trợ trị giá hơn 260 tỷ euro từ EU và IMF, kèm theo các điều kiện thắt lưng buộc bụng khắc nghiệt. Lương hưu và tiền lương giảm mạnh, thất nghiệp vượt 27%, hàng loạt doanh nghiệp phá sản và hệ thống thuế, vốn kém hiệu quả trở thành tâm điểm chỉ trích.

Theo OECD, giai đoạn 2010–2018, tỷ lệ thất thu thuế của Hy Lạp ước tính khoảng 6% GDP mỗi năm, tương đương hàng chục tỷ euro. Đây là một trong những nguyên nhân khiến quốc gia này ngập trong vòng xoáy nợ và bị các nhà đầu tư quốc tế xa lánh.

Công nghệ thay thế bộ máy cồng kềnh

Bước ngoặt đến từ việc thành lập Cơ quan Thu thuế Độc lập (AADE) năm 2017, với quyền hạn và cơ chế vận hành độc lập hơn khỏi bộ máy hành chính. Theo chia sẻ của ông Giorgos Pitsilis, Thống đốc AADE với AP News, hệ thống mới đã giúp Hy Lạp chuyển từ “không có dữ liệu” sang “kỷ nguyên dữ liệu lớn”.

• Thu thập và phân tích dữ liệu: Các thuật toán xử lý hàng triệu giao dịch điện tử, từ hóa đơn VAT, thanh toán thẻ, đến dữ liệu hải quan và ngân hàng. Bất kỳ điểm bất thường nào – như lượng khách đông nhưng doanh thu khai báo thấp – đều được cảnh báo tự động.

• Drone và giám sát từ xa: Trong các đợt kiểm tra, drone được sử dụng để giám sát hoạt động kinh doanh tại cảng biển, khu du lịch, nông trại. Thậm chí, lượng nhiên liệu tiêu thụ của tàu thuyền cũng được giám sát trực tuyến.

• Ứng dụng thực địa: Thanh tra được trang bị smartphone kết nối trực tiếp về trung tâm, có khả năng phát video, ghi âm và gửi cảnh báo nguy hiểm. Trong chiến dịch kiểm tra hộp đêm mang tên “Saturday Night Fever”, họ đã phát hiện nhiều cơ sở gian lận nhờ so sánh lượng khách với số hóa đơn phát hành.

Những biện pháp này không chỉ gia tăng hiệu quả quản lý mà còn gửi đi thông điệp rõ ràng: “Kỷ nguyên của giấy tờ chồng chất và sự lỏng lẻo đã kết thúc”.

Thành quả rõ rệt

Kết quả của cải cách số hóa thể hiện trên cả hai phương diện: tài chính công và niềm tin thị trường.

• Thặng dư ngân sách: Năm 2024, Hy Lạp trở thành một trong sáu quốc gia EU đạt thặng dư, chấm dứt chuỗi thâm hụt kéo dài hàng thập kỷ (Ủy ban châu Âu).

• Nâng hạng tín nhiệm: Tháng 3/2025, Moody’s nâng xếp hạng trái phiếu Hy Lạp lên mức “investment grade”, lần đầu tiên kể từ khủng hoảng. Theo Morningstar DBRS, chi phí vay dài hạn của Athens hiện chỉ cao hơn một chút so với Tây Ban Nha và thấp hơn cả Ý, Pháp.

• Nguồn thu vượt dự báo: Đến tháng 8/2025, thu ngân sách đã vượt chỉ tiêu nhiều tỷ euro, cho phép chính phủ công bố gói cắt giảm thuế 1,6 tỷ euro.

Như nhận xét của Jason Graffam, Phó Chủ tịch cấp cao Morningstar DBRS: “Hy Lạp hôm nay hoàn toàn khác với một thập kỷ trước. Cải cách bền vững đã thay đổi mô hình kinh tế và tài khóa của đất nước.”

Góc khuất: Bất bình đẳng và chi phí sống

Tuy nhiên, không phải ai cũng được hưởng lợi. Các đảng đối lập, đặc biệt là Đảng Cộng sản Hy Lạp (KKE), gọi thặng dư ngân sách hiện nay là “thặng dư nhuốm máu”, bởi nó đi kèm với gánh nặng thuế gián thu cao và chi tiêu xã hội bị cắt giảm.

• Thuế VAT 24% – mức cao nhất châu Âu vẫn duy trì từ thời khủng hoảng, gây áp lực lớn lên người tiêu dùng.

• Poverty trap: Theo Eurostat, tỷ lệ nghèo của Hy Lạp vẫn ở mức trên 19% năm 2024, cao hơn đáng kể so với trung bình EU (16%).

• Doanh nghiệp nhỏ chịu áp lực: Các cửa hàng bán lẻ, nhà hàng nhỏ lo ngại rằng việc bắt buộc kết nối trực tuyến với hệ thống thuế sẽ làm tăng chi phí và giảm tính linh hoạt.

Vai trò của châu Âu và xu hướng khu vực

Theo Financial Times, trường hợp Hy Lạp đang được nhiều quốc gia EU theo dõi sát sao. Việc kết hợp AI trong quản lý thuế được xem là xu hướng tất yếu khi các chính phủ đối mặt với áp lực tài chính sau đại dịch và chi phí quốc phòng gia tăng.

Một số nước Đông Âu như Bulgaria, Romania cũng bắt đầu thử nghiệm công cụ phân tích dữ liệu tương tự để chống thất thu. Trong khi đó, Ủy ban châu Âu đang thúc đẩy sáng kiến “VAT in the Digital Age” nhằm hài hòa hóa hạ tầng số giữa các quốc gia thành viên.

Như nhận định của Alexandros Kentikelenis, Giáo sư Kinh tế chính trị tại Đại học Bocconi (Ý): “Hy Lạp đã chứng minh rằng số hóa và tính độc lập thể chế có thể tạo ra kết quả tài khóa thực sự. Đây là bài học quan trọng cho các nền kinh tế EU khác vốn còn phụ thuộc nhiều vào bộ máy hành chính truyền thống.”

AI: Tương lai của quản lý tài chính công

Hy Lạp không dừng lại ở dữ liệu lớn và drone. Từ 2026, nước này sẽ triển khai AI học máy để dự báo mô hình gian lận và tự động hóa quy trình kiểm tra. Bộ trưởng Tài chính Kyriakos Pierrakakis – một chuyên gia công nghệ từng học tại Harvard và MIT nhấn mạnh rằng cải cách này “không thể đảo ngược”.

Ông cũng ủng hộ việc gắn kết hệ thống thuế với các kế hoạch lớn hơn như đồng euro kỹ thuật số, nhằm đảm bảo Hy Lạp không bị tụt hậu trong kỷ nguyên số.

Góc nhìn từ Ethos

Câu chuyện của Hy Lạp phản ánh một quy luật quen thuộc trong quản trị: khủng hoảng, nếu được khai thác đúng cách, có thể trở thành động lực cải cách sâu rộng. Từ chỗ bị xem là “gánh nặng” của Eurozone, Athens đang chứng minh rằng công nghệ số, kết hợp với quyết tâm thể chế có thể biến một nền tài chính rệu rã thành hệ thống vận hành minh bạch và hiệu quả.

Đối với nhà đầu tư Việt Nam, đây không chỉ là tín hiệu tích cực về một thị trường đang hồi phục mà còn là cơ hội chiến lược để tham gia sớm. Ethos hiện đang triển khai chương trình Golden Visa Hy Lạp, mở ra con đường an toàn và bền vững để tiếp cận châu Âu thông qua bất động sản và quyền cư trú lâu dài cho cả gia đình.

Trong bối cảnh EU tiếp tục thúc đẩy cải cách toàn diện, Ethos tin rằng Hy Lạp không chỉ là điểm đến giàu tiềm năng mà còn là “lời nhắc nhở” rằng sự minh bạch và tính bền vững tài chính luôn là nền tảng lâu dài cho mọi quyết định đầu tư và định cư.

Hotline: +84 91 5555 655

Facebook | Zalo | Youtube | Tiktok | Instagram | LinkedIn